Oraqnıñ 9
1521 s. birinci kere beraberlikte qırımtatarlar ve ukrayinlerniñ
Moskva knâzlığına qarşı yüz bergen seferleri bulundı.
Qırım hanı І Muhammed Geray kozak starostası Yevstahiy Daşkeviçnen beraberlikte, moskovalılarğa darbe urıp, Moskvanı qırşavğa aldılar. Moskovalı knâz ІІІ Vasil şeerden qaçıp ketti. Han knâzdan endiden soñ Qırım hanlığına ebediyen bergi tölemek, Qazan hanlığındaki qırımlılarnıñ işlerine kirişmemek, Ukrayina topraqlarına ücüm etmeycegine söz berip, añlaşmağa imza qoymaqnı talap etti. Talap olunğan vesiqa izmzalanğanınen, tarafdar olğan ordularğa kontributsiya tölengeninen, han askerlerge keri çekilmekni emir etti.
1923 s., Qırımda, Aqmescitte, aviator, alim, İnformatizatsiya boyunca
halqara akademiyasınıñ akademigi, yazıcı
Yaqub BEKİROV (09.07.1923–23.04.2015) dünyağa keldi.
Ekinci cian cenki vaqtında onı uçaqlar içün motorlar yasağan zavodğa yolladılar. 1958 s. Yaqub Bekirov «Родина» (Vatan) adlı Sovet birligi araştırma konstruktor bürosında çalışıp başladı, anda baş muendis vazifesinde çalıştı. Tu-144, Tu-160, Іl-96, An-225 («Мрія»), An-224 ("Ruslan") uçaqlarnıñ ve "Proton" raketa taşıyıcınıñ idare sistemalarınıñ qurulmasında iştirak etti. Bu çalışmalar içün ordenler ve medallernen taqdirlengen edi. Moskvada vefat etti.
1987 s. KPSS Merkeziy Komiteti siyasiy bürosınıñ qararı boyunca,
qırımtatar meselesiniñ ögrenilmesi maqsadınen,
devlet komissiyası meydanğa ketirildi.
Mezkür komissiya qırımtatarlarnıñ Moskvada ötkerilgen devamlı narazılıq çıqışlarğa cevap olaraq meydanğa ketirildi. Komissiya çalışmasınıñ neticesinde oraq aynıñ 23 künü TASS haber vastasınıñ ilânı seslendirilgen edi. Şu ilânda sürgünlik takbih etilse de, tıpqı Stalinniñ delilleri ketirilip, sürgünlik yüz berüvine "cenkniñ ağır şaraiti" sebep olaraq kösterildi. Şu sırada, mezkür vesiqada "qırımtatarlarnıñ bir qısmı… 200-300 göñülliden ibaret qırımtatar batalyonı"nı meydanğa ketirdi, degen qabaatlav bar edi. Bu ilân episi qırımtatarlar yerleşken regionlarda kütleviy narazılıq çıqışlar dalğasını köterdi. Akimiyet ise, ilânda, yarımadada yaşağan 2,5 mln. başqa sovet adamlarnıñ ihtiyacları diqqatqa alınmaq zarurlığını qayd etip, repatriatsiya ayatqa keçirilmek içün imkân olmağanını bildirgen edi.