Çiçeknıñ 17

 

1915 s. Qırımnıñ Büyük-Karalez köyünde şair
Bekir VAAP (17.04.1915–14.08.1944) doğdı.

"Yaş quvet" mecmuasında, Qırım radiokomitetinde çalıştı. "Vatanım", "Sevem seni", "Ana", "Ordudan selâm" şiirleriniñ müellifi. G Bulğanaqlı ve G. Muradnen beraberlikte "Yaşlıq yırları" (1938) cıyıntığını bastıra. SSSR Yazıcılar Birliginiñ eñ yaş azalarından biri (1938). Ekinci cian cenkiniñ iştirakçısı, üyken leytenant, 1944 s. arman ayınıñ 4-de elâk oldı. Litvaniyadaki Gayturlevka köyünde defn etilgen. 1990 s. Taşkentte Bekir Vaapnıñ eñ istidatlı eserlerinden ibaret olğan "Yazılıp bitirilmegen şiirler" nazmiy cıyıntığı neşir etildi. Müellifniñ şiirleri "On ekilerniñ hatiresi" cıyıntığında da basılğan edi (1970).

 

1938 s. Qırımtatar ziyalılarına qarşı kütleviy terror, zulumı künü.

Şu künü Aqmescitniñ apshanesinde o zaman qırımtatar halqınıñ eñ körümli vekilleri: yazıcılar, tarihçılar, cemaat erbapları,ressamlar, muallimler, deputatlar, tilşınaslar, alimler, ruhaniylerniñ vekilleri ve digerler qurşunğa qoyuldı. Belli sımalardan ğayrı, yüzlernen çoq tanılmağan şahıslarnı atıp öldürdiler. Qırım tamır halqınıñ, deyerlik, bütün ziyalıları öldürildi. Elâk olğanlarnıñ miqdarı bu küngece daa malüm degil. Resmiy olaraq, olar "Milliy Firqa" partiyasınıñ faaliyetinde iştirak etüvde, milletçilik ya da Almaniya, Büyük Britaniya ve diger memleketlerniñ menfaatı içün casuslıqta qabaatlana ediler. Lâkin bu öldürüvleriniñ aqqiqiy maqsadı — halqnıñ intellektual qısımını mahv etmek edi. Bu vaqia qırımtatar halqınıñ tarihında eñ büyük facialarından biridir. Lâkin terror bunen bitmedi, ve bolşevikler akimiyetni öz eline keçirgeninen başlağan zulum daa qaç yıl devamında insanlarnıñ emek lagerlerine sürgün etüvinde, atıp öldürmelerinde yüz berdi.

 

1938 s. Seyit Amet ABDULLAYEV elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Doğğan tarihı ve yeri belli degil. Sanki kapitalizmniñ qaytarıluvı ve sotsializm deñişmeleriniñ yoq etilüvi maqsatlarını közde tutqan aksinqilâbiy, pantürkist milletçi teşkilâtınen alâqada olğanında qabaatlanaraq, Abduraim Samedinovnıñ işi boyunca yaqalandı.
1938 s., Çeçek ayı 17-de SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası qararınen qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. Tamam şu künü Aqmescit şeerinde qurşunğa qoyuldı.

 

1938 s. radiokomitetiniñ edebiy hadimi
Ablâmit ABLÂYEV (Abelâyev) (1896–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Kezlevge doğdı. 1937 s. ilk küz ayınıñ 23-de antisovet teşkilâtınıñ azası kibi yaqalandı. 1938 s., Çeçek ayı 17-de SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası qararınen qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. Tamam şu künü Aqmescit şeerinde qurşunğa qoyuldı. 1963 s. arman ayınıñ 20-de reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. himiyaci alim, Qırım ziraat institutınıñ ocası
Yaqub ABLÂMİTOV (1900–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Beş Qurtqa köyünde doğdı. 1937 s., çeçek ayınıñ 27-de yaqalanmasından evel, Qırım ziraat institutınıñ ziraatçılıq kafedrasınıñ assistenti olıp çalıştı. 1938 s. Çeçek ayı 17-de İçki işler halq komissarlığı (NKVD) mahkeme üçlüginiñ qararına binayen, aksinqilâbiy, milletçi teşkilâtınıñ azalığında qabaatlanıp, ölüm cezasına üküm etildi. Üküm şu künü Aqmescit şeerinde yerine ketirildi. Cinayet terkibi olmağanından sebep, ölüminden soñra reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. tilşınas alim, felsefeci, muallim, teatrşınas, Qırım pedinstitutınıñ dotsenti
Yaqub AZİZOV (1898–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Taşlı Dayır köyünde dünyağa keldi. 1937 s. ilk yaz ayınıñ 28-nde aps olundı. 1925 s. başlap sovet akimiyetinen küreşip, aksinqilâbiy, pantürkist milletçi teşkilâtınıñ faal iştirakçısı kibi qabaatlandı. 1938 s., çeçek ayı 17-de Yuqarı Mahkeme Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası qararınen qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. Tamam şu künü Aqmescit şeerinde qurşunğa qoyuldı. 1959 s. orta küz ayınıñ 13-de, cinayet terkibi olmağanı içün, reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. muallim, tilşınas
Abdul-Kerim CEMALEDİNOV (1893–17.04.1938) elâk oldı.
Bir sıra mektepler içün derslikleriniñ müellifi, muarriri ve tercimanı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Qarasuvbazarda dünyağa keldi. 1937 s., çeçek ayınıñ 28-nde yaqalandı. Mahkeme devamında özüni qabaatlı tanımadı. Aqmescitte, 1938 s., çeçek ayı 17-de SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyasında eñ büyük cezağa mahküm etildi. Üküm şu künü yerine ketirildi. 1958 s., saban ayınıñ 31-nde reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. qırımtatar medeniyeti uyanuv deviriniñ meşur erbabı —
Osman AQÇOQRAQLI (15.01.1879–17.04.1938) elâk oldı.
Şair, nesirci, jurnalist, tarihçı-arheolog, şarqşınas,
lingvist-poliglot, etnograf, edebiyatşınas, muallim.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Bağçasarayda doğdı. 1937 s., çeçek aynıñ 5-nde milletçi aksinqilâbiy teşkilâtnıñ iştirak etmesinde, "Milli Firka" partiyasınıñ gruppa işi boyunca pantürkizm ve casuslıqta qabaatlanıp, İçki işler halq komissarlığı (NKVD) hadimleri tarafından aps etildi.
1938 s., çeçek ayı 17-de etapnen Bakudan ketirilip, Aqmescit şeerindeki SSSR VKVS (Yuqarı Mahkemesiniñ Arbiy kollegiyası) tarafından mahküm olundı. Şu künü Aqmescit şeerinde üküm yerine ketirildi.

 

1938 s. sovet partiya ve devlet erbabı, muallim,
1929– 1930 ve 1934–1937 ss. Qırım ASSR-ri maarifiniñ halq komissarı
Ramazan ALEKSANDROVİÇ (1900–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Rusiye imperiyası Minsk guberniyasınıñ Novogrudki şeerinde doğdı. 1930–1934 ss. Qırım obkomı kultprop (medeniyet-teşviqat) bölüginiñ müdiri R. Aleksandroviçniñ doğrudan-doğru iştiragi ile Tavriya tarih, arheologiya ve etnografiya cemiyeti ve Bağçasaray Han Saray muzeyi qapatıldı. 1934 s. onıñ yolbaşçılığında Qırım pedagogik institutını dağıtalar, bir çoq qırımtatar muallimleri işten çıqarıldı. 1937 s., qural ayında burcua milletçi gruppirovkasınıñ iştirakçısı kibi, vazifesinden boşatıla. 
Boş ayda partiyadan çıqarıp yaqaladılar. 1938 s., çeçek ayı 17-de Yuqarı Mahkeme Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası qararınen mahküm etildi. Üküm şu künü Aqmescit şeerinde yerine ketirildi. Ölüminden soñra reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. Reşid BAHÇEVAN elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

"Kapitalizmniñ qaytarıluvı ve sotsializm deñişmeleriniñ yoq etilüvi" maqsatlarını közde tutqan aksinqilâbiy pantürkist milletçi teşkilâtınen alâqada olğanında qabaatlanıp yaqalana.
1938 s., çeçek ayı 17-de SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası qararınen qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. Üküm şu künü Aqmescit şeerinde yerine ketirildi.

 

1938 s., Qırımtatar devlet drama teatrınıñ direktorı
Abibulla BAKKAL (?–26.04.1940) mahküm etildi.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Aksinqilâbiy milletçi teşkilâtınıñ reberi kibi mahküm etildi. "Tahqiqat"nıñ versiyasına köre, teşkilâtnıñ terkibine rejisser O.Devişev, İ. Grabov, S. Mustafayev, E. Feyzullayeva, N. Celilova, M. İşniyazova, M. İzmaylov, A. Temindarov, E. Mustafayev kibi artistler kire edi. Olarnıñ episi "işni bozmağa tırışa ediler", bunen birge "sananı aksi sovet taşviqatı vastasına çevirmek" maqsadınen "teatrda qoyulğan pyesalarnı aksine çevirip antisovet ruhunda köstere ediler". 
1938 s., çeçek ayı 17-de SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası qararınen A. Bakkal 15 yıl müddetine islâh-emek lagerine, 5 yılğa qadar saylav aqlarınıñ sıñırlavınen birge mahküm etildi. 1940 s., çeçek aynıñ 26-nda SSSR İçki işler halq komissarlığı (NKVD-niñ) Şimal-Şarq islâh-emek lagerinde elâk oldı. Ölüminden soñra reabilitatsiya olundı.

 

1938 s., meşur qırımtatar medeniyet erbabı, ressam-dekorator,
etnograf, tarihçı, müzey hadimi
Üseyin BODANİNSKİY (13.12.1877–17.04.1938) elâk oldı.
Bağçasaray Han Saraydaki müzeyiniñ temelcisi ve ilk direktorı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Aqmescit şeerinde doğdı. 1938 s., arman ayında çetel razvedkasına çalışqan aksinqilâbiy, milletçi teşkilâtınıñ iştirakçısı kibi qabaatlanıp yaqalandı. 1938 s., çeçek ayı 17-de Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyasınıñ qararınen mahküm etildi. Üküm şu künü Aqmescit şeerinde yerine ketirildi.

 

1938 s. yazıcı, şair, jurnalist
Cafer ĞAFAR (1898–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Tav-Dair köyünde dünyağa keldi. 1920 s. qadar köy ocası edi, soñ Aqmescitte "Yaş quvet" gazetasında çalışa, "Yeni dünya" gazetasında mürrirlik yapa. Qarasuvbazar rayon maarif bölüginiñ müdiri olıp çalışa. 1934 s. Yazıcılar Birliginiñ azası oldı. 1936 s., orta küz ayınıñ 20-nde burjua milletçiligi ve soñra casuslıqta qabaatlap yaqaladılar. Onıñ eserleriniñ neşiri yasaq olundı.
1938 s., çeçek ayı 17-de qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. Şu künü Aqmescitte qurşunğa qoyuldı.

 

1938 s. muallim, tilşınas
Yağya BAYRAŞEVSKİY (1895–17.04.1938) elâk oldı.

M. V. Frunze adında Qırım devlet pedagogik institutınıñ ocası. Birinci cian cenkiniñ iştirakçısı. Stalin zulumınıñ qurbanı. Rusiye imperiyası Minsk guberniyasınıñ Novogrudki şeerinde (diger malümatlarğa köre Poloniya, Slonimde) doğdı.
1937 s., ilk yaz ayınıñ 9-nda İçki işler halq komissarlığı (NKVD) tarafından yaqalandı. 1938 s. çeçek ayınıñ 17-nde SSSR Yuqarı Mahkemesiniñ üküminen qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. Ceza Aqmescit apshaneleriniñ birinde yerine ketirildi. 1963 s. qara qış ayınıñ 31-nde reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. Memet GAZİYEV elâk oldı.

Stalin zulumınıñ qurbanı. Doğğan tarihı ve yeri belli degil. 
1938 s., çeçek ayı 17-de SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası qararınen qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. Üküm şu künü Aqmescitte yerine ketirildi.

 

1938 s. yazıcı, muallim, tilşınas, etnograf, edebiy tenqitçi, publitsist,
"Terciman" gazetasınıñ muarriri, siyasiy ve içtimaiy erbab,
Birinci qırımtatar Qurultayınıñ reisi (1917–1918)
Asan Sabri AYVAZOV (06.05.1878–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Alupka şeerinde dünyağa keldi. 1938 s., çeçek ayı 17-de Yuqarı Mahkeme Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası qararınen qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. Üküm şu künü Aqmescit şeerinde yerine ketirildi. 1960 s. qara qış ayınıñ 21-de SSSR Yuqarı mahkemesiniñ arbiy kollegiyası tarafından reabilitatsiya olunğan.

 

1938 s. Abdülber EVLİYAYEV elâk oldı.

Stalin zulumınıñ qurbanı. Doğğan tarihı ve yeri malüm degil. 1938 s., çeçek ayı 17-de, Aqmescitte qurşunğa qoyuldı.

 

1938 s. Qarasuvbazar MTSnıñ direktorı
Seyit Halil EMİR AMET (1903–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Aluşta şeerinde doğdı. Yağalanmazdan evel Qarasuvbazarda yaşay edi. 1937 s. ilk küz ayınıñ 23-nde Qırım İçki işler halq komissarlığı (NKVDsi) tarafından antisovet pantürkist teşkilâtınıñ azası kibi "aksinqilâbiy maqsadınen devlet sanayı, naqliye ve kooperatsiyağa zarar ketirmesinde ve sovet akimiyeti ve ya da inqilâbiy hızmetçileri ve köylü teşkilâtlarına qarşı doğrutılğan terroristik areketlerniñ yapıluvında" qabaatlanıp aps etile.
1938 s., çeçek ayınıñ 17-nde SSSR Yuqarı Mahkemesiniñ üküminen qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. Ceza şu künü yerine ketirildi. 1958 s., saban ayınıñ 22-nde reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. siyasetçi, І Qurultaynıñ vekili
Suleyman İDRİSOV (1878–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Mamak köyünde dünyağa keldi. 1918 s., qara qış ayında musulman sotsialistleri firqasınıteşkil etti. Tış ve milliy işleri komisarınıñ muavini vazifesinde Tavrida Sovet Sotsialistik Cumhuriyetiniñ terkibine kirdi. 1919 s. Qırım ASSRniñ topraq işleri boyunca narkomı. 1920–1921 ss. — Krımrevkomnıñ azası. Qırım ASSR Sovnarkom reberi Samedinovnıñ yolbaşçılığındaki ekinci gizli antisovet teşkilâtınıñ işi boyunca yaqalandı. Deliller, şeklengenlerniñ itiraflarına esaslandı. 1938 s., çeçek ayı 17-de SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası A. İdrisovnı qurşunğa tizüv cezasına mahküm etti. Ceza tamam şu künü, Aqmescit şeerinde yerine ketirildi.

 

1938 s. yazıcı Cemil KERMENÇİKLİ (1891–24.01.1942) mahküm etilgen.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Kermençik köyünde dünyağa keldi. Bağçasaraydaki şahsiy medresede, soñ İstanbul şeerinde ve Örenburgda oqudı, 1913 s. Qırımğa qayttı. "Terciman" ve "Millet" gazetalarınen işbirligi yaptı (1916–1917). І Qurultaynıñ vekili. "Küçük dostlarıma" şiiriy cıyıntığını bastırdı (1917). "Milliy hikâyeler" kitabını neşirge azırlay. 1937 s. ilk yaz ayınıñ 27-nde yaqalandı, 1938 s. çeçek ayınıñ 17-nde aksinqilâbiy, pantürkist milletçi teşkilâtınıñ iştirakçısı sıfatında qabaatlanıp, 8 yılğa qadar islâh-emek lagerlerine mahküm olundı ve Sibirge sürgün etildı. 1942 s. qara qış ayınıñ 24-nde GULAG-da elâk oldı. 1959 s. reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. Şarq sanatı ve tarihınıñ mütehassısı, müzey hadimi,
Beyruttaki Amerika köleciniñ mezunı İbragim
Fehmi İSMAYİLOV (1885–17.04.1938) elâk oldı.

Stalin zulumınıñ qurbanı. Qırımda, Bağçasarayda dünyağa keldi. 1937 s. oraq ayınıñ 13-nde aksinqilâbiy, qanunğa uyğun olmağan, pantürkist milliy fırqa teşkilâtında iştirak etüvinde qabaatlanıp yaqalandı. 
1938 s., çeçek ayı 17-de SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası tarafından qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. Ceza tamam şu künü, Aqmescitte, yerine ketirildi. 1958 s. reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. Kefedeki qırımtatar mektebiniñ direktorı
Abselâm KOKBARİYEV (1908–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Kefe şeerinde doğdı. 1937 s. oraq ayınıñ 29-nda o, "casuslıqta ve sovet akimiyetiniñ temsilcileri ya da inqilâbiy hızmetçileri ve köylü teşkilâtlarına qarşı doğrutılğan terroristik areketlerniñ yapıluvında em de aksinqilâbiy, pantürkist milletçi teşkilâtına alâqadar oluvında" qabaatlanıp aps etildi. Eñ büyük cezağa mahküm etildi.
1938 s. çeçek ayınıñ 17-nde Aqmescit şeerinde qurşunğa qoyuldı. 1999 s., oraq ayınıñ 2-nde reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. ekimniñ yardımcısı
Ramazan Seyfulla KURT MEMET (1893–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

1936 s., saban ayınıñ 17-nde Aluşta İçki işler halq komissarlığı (NKVD) tarafından "sovet akimiyetini devirmek, sarsıtmaq ve zayıflamaq çağırtuvları mevcut olğan propaganda ve teşviqatta ya da ayırı aksinqilâbiy cinayetleriniñ yapıluvında ve aksinqilâbiy, pantürkist milletçi teşkilâtınen alâqalarında" qabaatlanıp, aps etildi. 1938 s., çeçek ayı 17-de SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası tarafından qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. Başqa menbalarğa köre, ölüm cezası diger cezağa deñiştirildi.

 

1938 s. şair, edebiyatşınas, terciman, tenqitçi ve muallim
Abdulla LÂTİF-ZADE (26.08.1890–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda dünyağa keldi. 1937 s. Aksinqilâbiy faaliyet ve akssovet milletçi terroristik teşkilâtınıñ azası kibi qabaatlanıp, Samedinovnıñ işi boyunca yaqalandı. SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası tarafından qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. 1938 s., çeçek ayı 17-de, Aqmescit şeerinde qurşunğa qoyuldı.

 

1938 s. yazıcı Yaqub KERMENÇİKLİ (1885–24.01.1942) mahküm etildi.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Kermençik köyünde doğdı. İstanbulda aliy pedagogika tasilni alıp, Ruşdiye-Hayriye mektebinde çalıştı. 1917 s. І Qurultaynıñ vekili, Meclis-i-Mübesannıñ azası olaraq, Noman Çelebicihannıñ yolbaşçılığındaki diniy idareniñ kâtibi vazifesine saylanıldı. Sovet akimiyeti qurulğan soñ, oca olıp çalıştı.
1937 s. kiçik aynıñ 17-nde yaqalandı, 1938 s. çeçek ayınıñ 17-nde aksinqilâbiy, pantürkist milletçi teşkilâtına alâqası oluvında qabaatlanıp, mal-mülküni musadere etüv ile 15 yılğa qadar islâh-emek lagerlerine mahküm etildi. Ceza müddeti bitken soñ, 2,5 yılğa Krasnoyarsk ülkesine sürgün etile. 1956 s. öz işiniñ ğayrıdan baqılması aqqında muracaatta buluna. 1958 s. saban ayınıñ 4-nde reabilitatsiya etilip, azat olundı. Vefat etken tarihı malüm degil. Şimdige qadar, lagerlerde mahküm etilgenlerniñ arasında, yekâne sağ qalğan qırımtatar — Y. Kermençikli olğanı belli.

 

1938 s. qırımtatar klubunıñ müdiri
Ablâmit MOLLOCANOV (1905–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Kefe şeerinde doğdı. 1937 s., arman ayınıñ 2-nde "casuslıqta, sovet akimiyetiniñ temsilcilerine qarşı doğrutılğan terroristik areketlerde ve aksinqilâbiy, pantürkist milletçi teşkilâtınen alâqalarda" qabaatlanıp aps etildi. Eñ büyük ceza ve mal-mülkü musaderesinemahküm etildi.
1938 s., çeçek ayı 17-de, Aqmescit şeerinde qurşunğa tizildi. 1999 s., oraq ayınıñ 2-nde reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. Krımkolhoz ittifaqınıñ başlığı, Qırım ASSR ziraatçılıq halq komissarı (1934–1937)
Fevzi Abdulla MUSANİF (1904–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Gülümbey köyünde dünyağa keldi. Qırım ASSR ukumetiniñ başlığı — A Samedinovnıñ işi boyunca yaqalandı. 1937 s., ilk yaz ayınıñ 14-nde "antisovet milletçi-terroristik teşkilâtında iştirak etüvinde ve M.Nedim ve A.S. Ayvazov ile alâqada olunğanında, kurkul banditizminde iştirak etüvinde em 10-12 biñ atnı sap hastalığınen hastalatqanında" qabaatlandı. Mahkemede öz qabaatını tanımadı. 
SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası tarafından mal-malkü musaderesi ve qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. 1938 s., çeçek ayı 17-de, Aqmescitte qurşunğa qoyuldı. 1958 s., boş aynıñ 25-nde reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. publitsist, edebiy ve teatr tenqitçisi, Qırım TSİK-niñ kâtibi
Yaqub MUSANİF (1900–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Gülümbey köyünde doğdı. 1934 s. burjua milletçiligende qabaatlanıp, partiyadan çıqarıla. 1936 s. orta küz ayınıñ 21-nde yaqalandı. SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası tarafından qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. 1938 s., çeçek ayı 17-de Aqmescitte qurşunğa tizildi.

 

1938 s. teatr tenqitçisi, grajdan erbabı
Mamut NEDİM (1893–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Qarasuvbazar şeerinde dünyağa keldi. "Yeñi dünya" gazetasınıñ, "Yañı Çolpan" ve "İleri" mecmualarınıñ muarriri. 1928–1929 ss. Qırım ASSR-nıñ maarif boyunca halq komissarı. Qırımtatar medeniyeti ve maarifiniñ inkişafına büyük isse qoştı.
1937 s., qural ayınıñ 26-nda SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası tarafından qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. 1938 s., çeçek ayı 17-de Aqmescit şeerinde qurşunğa qoyuldı. 1958 s. reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. Aqmescit şeerindeki motor tamirlev stantsiyasınıñ işçisi
Abdulla Smayil RAHİMOV (1896–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, İdeş-Eli köyünde doğdı. Eki kere apske alındı. Birinci kere Bağçasaray İçki işler halq komissarlığı (NKVD-si) tarafından "sovet akimiyetini yıqmağa çağırğan terğibatta ve teşviqatta ve Almaniya menfaatı içün casuslıqta" qabaatlandı.
1937 s. orta küz ayınıñ 29-nda "sovet akimiyetine qarşı terroristik areketlerniñ yapıluvında ve aksinqilâbiy, pantürkist milletçi teşkilâtınen alâqada bulunğanında" qabaatlanıp, ekinci kere apske alındı. SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası tarafından mal-malküni musadere etmege ve qurşun cezasına mahküm etildi. 1938 s. çeçek ayı 17-de, Aqmescit şeerinde qurşunğa tizildi.

 

1938 s. Mustafa TAKUROV elâk oldı – Stalin zulumınıñ qurbanı.

Doğğan yılı, yeri ve zenaatı belli degil.  1938 s., çeçek ayı 17-de, Aqmescitte, qurşunğa qoyuldı.

 

1938 s. muallim, siyasetçi, maarifçi, "Milli Firqa"nıñ başlığı
Seyit Celil HATTATOV (1884–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımtatar milliy areketinde N. Çelebicihan ve C. Seydamet ile bir sırada turğan itibarlı şahıstır. "Milli Fırqa"nıñ esasçılarından biri ve partiyanıñ ilk reberi (1920 senesiniñ yazına qadar). 1905–1907 ss. inqilâbından soñ, "Yaş tatarlar"nıñ areketine qoşuldı, Qırımnıñ içtimaiysiyasiy ayatında iştirak etti. Onıñ reisliginde keçken Qırım müsülmanları syezdinde Qırım Müsülmanları Merkeziy Muvaqqat İcra Komitetiniñ azası, Bütünrusiye müsülman syezdiniñ vekili olaraq saylandı. Milliy ükümette (1917–1917) maliye naziri vazifesini eda etti. Bütünqırım şuralar tesis Meclisinde (1921) Qırım Merkeziy icraiy komitetine (TSİK) saylandı. 1928 s. birinci sefer "Milli Fırqa" işi boyunca yaqalınıp, atıluvğa mahküm etildi. Soñra ceza 10 yıl Gulagnen deñiştirile. 1937 s. ilk yaz ayınıñ 29-nda tekrar yaqalandı. 
1938 s. çeçek ayı 17-de, SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ sessiyası tarafından, S. Hattatov qurşun cezasına mahküm etildi. 1996 s. oraq ayınıñ 23-nde reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. köylü Mustafa SOFU (1880–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Doğdı Qırımda, Bağçasaray şeerinde. 1930 s., oraq ayınıñ 20-nde, Qırım GPU-sı Bağçasaray RO (rayon bölügi) tarafından RSFSR Cinaiy kodeksiniñ 58-7, 8, 10: sovetlerge qarşı teşviqat maddeleri boyunca yaqalandı. 1930 s., arman ayınıñ 30-nda Qırımdaki PP ÖGPU-niñ (birleşken devlet siyasiy idaresi) üçlügi (Troyka) tarafından islâh-emek lagerine 5 yıl müddetine mahküm oluna. Ekinci sefer yaqalanğanda atuvğa mahküm etildi. 
1938 s., çeçek ayı 17-de qurşunğa qoyuldı. 1992 senesi ilk qış ayınıñ 2-nde Qırım Muhtar Cumuriyetiniñ prokuraturası tarafından reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. Aqmescit şeer poliklinika rentgenkabinetiniñ müdiri
Mamut ÜMEROV (1892–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Aluştada doğdı. 1937 s. oraq ayınıñ 9-nda Qırım İçki işler halq komissarlığı (NKVD-si) tarafından yaqalandı. 
1938 s., çeçek ayı 17-de antisovet, pantürkist teşkilâtınıñ azası olaraq, devlet sanayı, naqliyesine zarar ketirmesinde, devlet müessiselerniñ aksinqilâbiy maqsadınen qullanılmasında qabaatlanıp, eñ büyük cezağa mahküm etildi. 1955 s., qural ayınıñ 28-nde reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. sovet siyasiy erbabı, Qırım ASSR sağlıq saqlavı boyunca halq komissarı 
Mamut ÇEŞMECІ (1899–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

1920-nci ss. Aqmescit işçi fakültetiniñ (rabfak) müdiri. 1928–1934 ss. — Qırım ASSR sağlıq saqlavınıñ halq komissarı. 1934–1938 ss. — Qırım devlet neşriyatınıñ reberi. Sanki kapitalizmniñ qaytarıluvı ve sotsializm deñişmeleriniñ yoq etilüvi maqsatlarını közde tutqan Samedinovnıñ işi boyunca yaqalandı.
1938 s., çeçek ayı 17-de, Aqmescitte, qurşun cezası yerine ketirildi. 1937 s., boş aynıñ 10-nda, Vatan haini qorantasınıñ azası kibi, onıñ refiqası — muallime Zera Çeşmenci yaqalandı ve 1938 s., arman ayınıñ 2-nde 5 yılğa emek lagerlerine üküm etildi. 1957 s. reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. sovet siyasiy erbabı, Qırım vilâyet komitetiniñ (VKP(b)) 2-nci kâtibi,
Qırım ASSR maarifiniñ halq komissarı
Bilâl Abla ÇAGAR (1900–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Bağçasarayda doğdı. Qırım ASSR ziraatçılığınıñ halq komissarı (1930–1931). 1931s., qural ayından 1937 s. çeçek ayınace — Qırım vilâyet komitetiniñ (VKP(b)) 2-nci kâtibi. 1937 s. Qırım ASSR maarifiniñ halq komissarı. 1937 s., oraq ayınıñ 31-de, Qırım İçki işler halq komissarlığı (NKVD-niñ) Devlet havfsızlığı baş idaresi tarafından pantürkist casus teşkilâtınıñ reberliginde qabaatlanıp yaqalandı.
1937 s., çeçek ayı 17-de SSSR Yuqarı Mahkemesi tarafından qurşunğa tizüv cezasına üküm etildi. 1938 s., çeçek ayı 17-de Aqmescit şeerinde qurşunğa qoyuldı. 1956 s., ilk qış ayınıñ 15-nde reabilitatsiya olundı. 1938 s., kiçik ayda onıñ 5 ağa-qardaşını da qurşunğa tizdiler.

Arif Memet Abla ÇAGAR (1885 d.s.) — Bağçasaray sakini, furuncı.

1938 s., kiçik ayınıñ 3-nde Qırım İçki işler halq komissarlığı (NKVD-niñ) Bağçasaray rayon bölügi tarafından "Pıçqı köyüniñ ziyankâr gruppasınıñ azası" kibi aps olundı. 1938 s., kiçik ayınıñ 12-nde NKVD üçlügi ("Troyka") tarafından atuv cezasına üküm etildi. 1961 s., kiçik ayınıñ 20-nde Qırım vilâyet mahkemesi tarafından reabilitatsiya olundı.

Bekir Murtaza ÇAGAR (1885 d.s.) — Bağçasaray r-nıñ sakini, Frunze adında kolhozınıñ azası, esapçı.

1938 s., kiçik ayınıñ 3-nde Qırım İçki işler halq komissarlığı (NKVD-niñ) Bağçasaray rayon bölügi tarafından "Pıçqı köyüniñ ziyankâr gruppasınıñ azası" kibi yaqalandı. 1938 s., kiçik ayınıñ 12-nde NKVD üçlügi ("Troyka") tarafından atuv cezasına üküm etildi. 1961 s., kiçik ayınıñ 20-nde Qırım vilâyet mahkemesi tarafından reabilitatsiya olundı

Ümer Murtaza ÇAGAR (1896 d.s.) — Bağçasaray r-nıñ sakini, Frunze adında kolhozınıñ azası, ayvanasravcı.

1938 s., kiçik ayınıñ 3-nde Qırım İçki işler halq komissarlığı (NKVD-niñ) rayon bölügi tarafından "Pıçqı köyüniñ ziyankâr gruppasınıñ azası" kibi yaqalandı. 1938 s., kiçik ayınıñ 12-nde NKVD üçlügi ("Troyka") tarafından atuv cezasına üküm etildi. 1961 s., kiçik ayınıñ 20-nde Qırım vilâyet mahkemesi tarafından reabilitatsiya olundı.

Ali Murtaza ÇAGAR (1897 d.s.) — Bağçasaray r-nıñ sakini, Frunze adında kolhozınıñ azası, muasip.

1938 s., kiçik ayınıñ 3-nde Qırım İçki işler halq komissarlığı (NKVD-niñ) Bağçasaray rayon bölügi tarafından "Pıçqı köyüniñ ziyankâr gruppasınıñ azası" kibi yaqalandı. 1938 s., kiçik ayınıñ 12-nde NKVD üçlügi ("Troyka") tarafından atuv cezasına üküm etildi. 1961 s., kiçik ayınıñ 20-nde Qırım vilâyet mahkemesi tarafından reabilitatsiya olundı.

Asan Murtaza ÇAGAR (1900 d.s.) — Bağçasaray r-nıñ sakini, Frunze adında kolhozınıñ azası, brigadir. Stalin zulumınıñ qurbanı.

1938 s., kiçik ayınıñ 3-nde Qırım İçki işler halq komissarlığı (NKVD-niñ) Bağçasaray rayon bölügi tarafından "Pıçqı köyüniñ ziyankâr gruppasınıñ azası" kibi yaqalandı. 1938 s., kiçik ayınıñ 12-nde NKVD üçlügi ("Troyka") tarafından atuv cezasına üküm etildi. 1961 s., kiçik ayınıñ 20-nde Qırım vilâyet mahkemesi tarafından reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. cemaat erbabı, Qırım vilâyet komitetiniñ kâtibi (VKP(b))
Server TRUPÇU (1908–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Dereköy köyünde doğdı. Qırım obkom komsomolınıñ birinci kâtibi (1928–1931). Gençlikniñ tasiline, cailliknen küreşke büyük diqqat ayıra edi. "Yaş quvet"niñ muarriri edi. 1937 s., Moskvadaki qızıl professura İnstitutında tasil alğan soñ, Qırımğa: partiya obkomınıñ 2-nci kâtibi vazifesine yiberildi. Qırımtatar devlet drama teatrınıñ teşkil etilmesine israr etti. Şu faallik şovinistik partiya nomenklaturasına hoşnut kelmedi.
1937 s., boş ayınıñ 23-nde burjua milletçiliginde qabaatlandı. 1938 s., çeçek ayı 17-de qurşunğa qoyuldı. 1958 s., saban ayınıñ 22-nde reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. şair, yazıcı, dramaturg, teatr rejissörı ve aktörı
Ümer İPÇİ (1897–11.01.1955) mahküm etildi.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Bağçasaray şeerinde doğdı. 1920-nci ss. ekinci yarısında aktör, rejissör ola, soñra Qırımtatar devlet drama teatrınıñ direktorı vazifesinde çalışa. Bunen birge — "Yeñi dünya" gazetasınıñ hadimi. Sovet yazıcılarınıñ Birinci Syezdinde iştirak etti (1934). 1937 s. U. İpçini milletçilikte qabaatlaylar ve 1938 s., çeçek ayı 17-de 12 yılğa qadar apske qapatalar. 1949 s. apis müddetiniñ bitmesine baqmadan, azat etmeyip, yazıcını Tomsk şeeriniñ ruhiy hastalıqlar hastahanesine keçirdiler ve mından çıqmağa oña endi qısmet olmadı. 1955 s., qara qış ayınıñ 11-nde vefat ete. 1958 s. reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. jurnalist, siyasiy erbap, şair, dramaturg
İlyas TARHAN (1900–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Körbekül köyünde dünyağa keldi. Qırım ASSR TSİK-niñ (merkeziy icraiy komitet) reisi (1931–1937). 1923–1924 ss. "Yaş quvet" gazetasınıñ, "Bolşevik yolu" ve "Edebiyat ve kultura" mecmualarınıñ muarriri. 1934 s. SSSR SP-niñ (Yazıcılar Birligi) azası ve Qırım SP-nıñ reisi ola. 
1937 s., ilk küz ayınıñ 8-nde antisovet casuslığı ve yıqıcı terroristik teşkilâtınıñ yolbaşçılarından birisi kibi qabaatlanıp, yaqalandı. 1938 s., çeçek ayı 17-de, Aqmescitte, qurşunğa qoyuldı. 1956 s., boş ayınıñ 24-nde reabilitatsiya olundı.

 

1938 s. Qırım ASSR-nıñ halq komissarları Şurasınıñ Başlığı
Abdurayim SAMEDİNOV (1900–17.04.1938) elâk oldı.
Stalin zulumınıñ qurbanı.

Qırımda, Limen köyünde doğdı. VKPB azası (1924). 1925 s. Aqmescitteki partmektebini bitirgen soñra, Qarasuvbazar raykomınıñ kâtibi ola. 1929 s., qural ayınıñ 3-nde Qırım ASSR halq komissarları Şurasınıñ Başlığı. 1937 s., ilk küz ayı 17-de, sovetlerge qarşı casus teşkilâtınıñ yolbaşçılığında qabaatlanıp, Qırım İçki işler halq komissarlığı (NKVD) Devlet havfsızlığı baş idaresi tarafından yaqalandı. Taqiqatnıñ versiyasına köre, A. Samedinov, İ. Tarhan ve B. A. Çağar kapitalizmni qaytaruv ve sotsialistik irişmelerini yoq etmek maqsadı ile "aksinqilâbiy, pantürkist, milletçi teşkilâtını" qurıp, onıñ reberleri oldılar. 
1938 s., çeçek ayı 17-de A. Samedinov, SSSR Yuqarı Mahkemesi Arbiy kollegiyasınıñ çıqış sessiyası tarafından, qurşunğa tizüv cezasına mahküm etildi. Ceza tamam şu künü, Aqmescitte, yerine ketirildi. 1956 s., ilk qış ayınıñ 15-nde reabilitatsiya olundı.

 

2014 s. Ukrayina Yuqarı Şurası "Milliy alâmeti boyunca
sürgün etilgen şahıslarnıñ aqlarını ğayrıdan tiklenmesi aqqında" qanunnı qabul etti.

Şu qanun milliy alâmeti boyunca sürgün etilgen şahıslarnıñ statusını belgiley, ukumet taraftan olarnıñ aq-uquqları ğayrıdan tiklenmesiniñ kefaletlerini, şu şahıslarnıñ aqlarını ğayrıdan tiklenmesi içün devlet akimiyetiniñ, ve yerli özlerini idare etüv organlarınıñ salâhiyetlerini ve devlet siyasetiniñ printsiplerini tayinley.