Sabanıñ 18
1894 s. Qırımnıñ Kefe şeerinde bestekâr, çalğıcı, şair, fölklorcı
Yaya ŞERFEDİNOV (18.03.1894–29.01.1975) doğdı.
Moskva konservatoriyasını bitirgen soñ (1931), Qırımğa qayta ve Aqmescit radiokomitetiniñ muzıka bölügine yolbaşçılıq yapa. 1937–1938 ss. Qırımtatar dramteatrınıñ, 1938–1939 ss. — Halq icadı eviniñ bediiy reberi vazifesinde çalıştı. Bu devirde Yusuf Bolatnıñ "İşlegen tişler" spektakline, "Arzı qız" komediyasına ve baş. muzıka yazdı.
1944 s. Özbekistanğa sürgün etildi. 1956 s. "Qаytarma" ansambliniñ faâliyetinde semerili iştirak etti. Yaya Şerfedinov milliy bestekârlıq mektebiniñ esasçılarından biri edi. "Yüzük oyun sırları" hor süitasınıñ, simfonik orkestr içün yazılğan "Qırırm süitası"nıñ, "Sevgilim, qayerdesiñ?" muzıkalı komediyasınıñ ve baş. müellifidir. Fölklorcı olaraq Qırımda 1925, 1931, ve 1935 ss. bir qaç halq yırları cıyıntığını tertip etti. Eñ tolusı olğan "Yañra qaytarma" — 1978 s. Taşkentte, bestekârnıñ vefatından soñ neşir etildi. Cıyıntıqta 350-den ziyade halq yırları, oyun avaları ve muzıkalı efsaneler yer alğan. 1975 s. Öz. SSRniñ Taşkent şeerinde vefat etti.
1910 s. Qırımda, Aqyar şeerinde yırcı (lirik-koloraturlı soprano), pianinocı
Şafiqa QUTDUSOVA (18.03.1910–18.04.1956) doğdı.
Aqmescitteki muzıka oquv yurtunıñ vokal ve fortepyano bölügini bitirdi (1940). 1939 s. Qırırmtatar yır ve oyun ansambliniñ solisti, pianinocı-akkompaniator, Qırırm radiokomitetiniñ yırcısı. Kontsert repertuarında qırımtatar halq yırları, klassik romanslar, operalardan ariyalar yer aldı. 1941 s. Qazanğa köçe, opera teatrınıñ yetekçi solistlerinden biri ola. Verdiniñ "Rigoletta"sında Cilda, Puççininiñ "Toska"sında Toska, Rossininiñ "Sevilyalı berber"inde Rozina, Gunonıñ "Faust"ında Margarıta kibi klassik repertuarnıñ baş partiyalarını icra etti. Qırırmtatarlar sürgün etilgen soñ, 1950 s. "işançsızlığı" sebebinden teatrden çetletidi. 1950-1951 ss. O.Lundstrem reberligi altındaki caz kollektivinde çalıştı. Vokalistlerniñ konkursında ğalebe qazanğan soñ Moskontsertke işke alındı. İ.Kozlovskiy, Z.Doluhanova, R.Beybutovalarnen beraber yırladı. Tatarstan ASSR-de nam qazanğan artist. 1956 s. çiçek ayınıñ 18-inde Moskvada vefat etti.
1921 s. Qırımda, Simeizde, oyuncı, aktrisa,
Selime Çelebiyeva (18.03.1921–26.10.1989) dünyağa keldi.
1944 s. Qırımdan sürgün etildi. "Qaytarma" ansambliniñ meşur solisti (1957). Mezkür kollektivde çalışqan 20 yıl içinde "Tımtım", "Ağır ava ve qaytarma", "Emir Celâl" kibi klassik halq oyunlarınen birge, başqa halqlarnıñ oyunlarını icra etti, ansamblniñ teatr sanalaştıruvlarında oynadı. Qırımda vefat etip, defn etildi.
1995 s. "Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ Anayasasını ve bazı qanunlarını lâğu etüv aqqında".
Qırım MC Yuqarı Şurası Ukrayina Yuqarı Şurasınıñ qararlarını becermegeni, alelhusus, Qırım MC Anayasası ve qanunları Ukrayina Anayasası ve qanunları esasında azırlanmağanı munasebetinen, Ukrayina Yuqarı ŞurasıQırım MC-niñ Anayasasını ve Qırım Prezidenti vazifesini lâğu etti. Qanun 1995 s. saban 17-de qabul etildi. Şu künü Prezident Kuçma onı imzaladı. Vesiqa ertesi künü küçke kirdi. Kiyevdeki merkeziy akimiyet Qırımdaki bütün silâlı qurulışlarnı oz nezareti altına ala, Qırım MC Yuqarı Şurası ise özüniñ anayasağa ters olğan qararını lâğu ete ve Rusue tarafdarı olğan spiker S. Tsekovnı istifağa yollay. Bu qanunnıñ küçke kirüvi neticesinde Qırımdaki eñ büyük siyasiy buhran Kiyevniñ Russiye tarafdarları olğan küçler üstünden tolu ğalebesinen yekünlendi.
1988 s. Qırımda qırımtatar halqınıñ anayasa aqlarına
riayet etilmesini talap etken kütleviy piketler ve mitingler olıp keçti.
Narazılıqlar Sovet ükümetiniñ qıırmtatarlarğa Qırımda yazılmalarını yasaqlağanı sebebinden ortğa çıqqan edi, çünki böyle usul işke yerleşuv, tasil aluv, tibbiy hızmet kösterüv ve SSSR vatandaşlarına kefillik bergen başqa aqlarnı avtomatik olaraq lâğu ete edi. Saban 20-de Aqmescitte tamır halqnıñ aqlarınıñ aqsımlanmasına qarşı bir qaç biñ adam iştirak etken miting ötkerildi.
2014 s. Halqara birleşmeler tarafından tanılmağan Qırım Cumhuriyetiniñ Rusiye Federatsiyası
terkibine kirmesi aqqındaki halqara uquqqa zıt olğan añlaşma imzalandı.
Halqara ve eki taraflama añlaşmanı qaba tarzda bozaraq, açıq yalan qullanğan alda Rusiye resmiy "referendum" dep adlandırğan areketlerini, bunıñnen beraber öz agressiyasını aqlamaq ve Ukrayina topraqlarını anneksiya yamaq içün ıntıluvlarını qanuniyleştirmek içün Rusiye ordusı yardımınen teşkil etilgen "Qırım Cumhuriyetini" RF terkibine qabul etilmesi aqqındaki añlaşmanı imzladı.