Kiçiknıñ 12
1916 s. , Qırımda, Büyük-Qaralez köyünde, Ekinci cian cenki iştirakçisi,
birinci ve dünyada yekâne belorus-qırımtatar luğatınıñ tertipçisi
İsmail MEMETOV (12.02.1916–1997) doğdı.
Ekinci cian cenki başlağanda, o Aqrusiyede edi, Poloniya ve Almaniyada cenkleşti. Bir sıra taqdirlerge nail, şu sırada Qızıl Yıldız ordeni, I ve II derece Vatan muarebesi ordeni, Poloniya Halq Respublikasınıñ 1, 2, 3 derece "Hızmetler içün haç", Poloniya Halq Respublikasınıñ "Varşava içün" medali kibi mukâfatları bar edi. Öyle de neşir etilmegen, birinci ve yekâne belorusqırımtatar luğatınıñ tertip eticisi. Ayatınıñ büyük qısmını Aqrusiyede keçirdi. 1997 s., Minsk şeerinde vefat etti.
1925 s., Qırımda, Qutlaq köyünde, qırımtatar milliy areket iştirakçisi
Kerim ÇABANOV (12.02.1925–2000) dünyağa keldi.
Ekinci cian cenki vaqtında partizanlarğa yardım etti. 1944 s. quralay 18-de Özbekistanğa sürgün etildi. 1956 s. milliy areketke qoşuldı. 1957 s. onıñ evinde ilk kere, Bekir Osmanovnıñ yolbaşçılığında ötkerilgen gizli toplaşuvlar keçti. Moskvadaki Qırımtatar halqı daimiy temsilciliginiñ azası olıp, bu teşkilâtqa yedi kere saylanğan edi. 1968 s. qorantasınen Qırımğa köçti, lâkin şu yılı baarde Anapağa ketmege mecbur oldı. Anda yerli teşebbüsçiler gruppalarına qoşuldı, Molla Abduraman ile beraberlikte faaliyet kösterdi. 1987 s. yazında TASS tarafından beyan etilgen, Ekinci cian cenkinde qırımtatarlarnı kollaboratsiyada qabaatlağan iftiradan ve ğayrıdan Qırımğa halqımıznıñ qaytması yasaq etilgen soñra, kütleviy narazılıq çıqışlarınıñ faal iştirakçisi oldı. Yaqalandı ve bir yarım yıl müddetke azatlıqtan marum etildi. Qırımğa 1998 s. avdet oldı. 2000 s. Aqmescitte vefat etti.
1936 s., Aqmescitte, ressam Gülşad CELÂLOVA doğdı (12.02.1936–23.03.2004).
Odessa bediyet oquv yurtunıñ mezunı oldı (1961). 1962 s. başlap, şeer ve respublika boyunca sergilerniñ iştirakçisi. Belli eserleri: "Natürmort. Güller" (1999), "Qırım baari" (2001), "Yazda Demirci" (2000), "Qırım meyvaları" (1996). Eserleri Aqmescitte, Qırımtatar medeniy-tarihiy miras müzeyinde, Ukrayina, Özbekistan, RFniñ ressamcılıq galereya ve şahsiy kollektsiyalarında saqlanmaqta. 2004 s. saban ay 23 künü, Qırımda, Aluşta şeerinde vefat etti.
1991 s. Yuqarı Şura tarafından Qırım Muhtar Sovet Respublikasını USSRniñ terkibinde ğayrıdan tiklemek boyunca qanun qabul etildi.
Qırımdan kelgen Qırımtatar milliy areketi teşkilâtınıñ (OKND) Merkeziy Şurası vekilleri ketirgen delillerni diqqatqa almağan alda, USSR Yuqarı Şurası "Ukrayina Sotsialistik Respublikasınıñ terkibine kirgen, Qırım vilâyeti sıñırlarında bulunğan, Qırım Muhtar Sovet Sotsialistik Respublikasını ğayrıdan tiklemek aqqında"ki qanunnı qabul etti. Bu qanunnıñ ayatqa keçirilmesi siyasiy kerginlikni peyda etti. 1992 s. kiçik ayınıñ 26-sında bu qanun lâğu etildi.
1998 s. Ukrayinanıñ Yuqarı Şurası "Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ Yuqarı Şurası vekilleri saylavları boyunca" Qanunını qabul etti
ve Qırım parlamentine nevbetten tış saylavlar keçirilüvini ilân etti.
Bu qanunğa binaen, saylavda yalıñız Ukrayina vatandaşları iştirak etmek aqqıları bar edi, çünki saylavda majoritar sisteması çalışıp başladı. Sürgünlikten avdet olğan qırımtatarlar şu zamanlarda Ukrayina vatandaşlığına episi daa kirip olamağan ediler. Prezident L. Kuçma Ukrayina vatandaşlığına kirmek içün imkânlarnı qolaylaştırğan tüzetmeni qanunğa kirsetti. Lâkin halq vekillerinden kommunistler bu tüzetmeni red ettiler ve sürgünlikke oğrağan halqlarğa şu saylavda iştirak etmege çareler qaldırmadı. Böyle etip, qırımtatarlar ve diger sürgün olunğan halqlarnıñ vekilleri, qanuniy aqları olğan, Qırım Muhtar Cumhuriyeti Yuqarı Şurasındaki qatiy vekâlet kvotalarından marum qalğan edi.