İlk qışnıñ 13
1877 s. Qırımda, Aqmescit şeerinde ressam, sanatşınas, etnograf, tarihçı,
Qırım boylap yapılğan arheologik ve etnografik ekspeditsiyalarnıñ
teşkilâtçılarından ve reberlerinden biri,
qırımtatarlarnıñ ilk milliy muzeyi — Bağçasaray saray-muzeyiniñ esasçısı ve mudiri
Üseyin BODANİNSKİY (13.12.1877–17.04.1938) doğdı. Stalin repressiyasınıñ qurbanı.
1895–1905 ss. Moskvada Stroganov bediiy-sanayı oquv yurtunda oqudı, ressam-dekorator ihtisasını aldı. 1909 s. Bütünrusiye konkursında mebel eskizleri içün birinci mükâfatnen taqdirlendi. 1912 s. Rim, Florentsiya ve Venetsiyadaki Uyanuv devriniñ resim sanatı abidelerini ögrendi.
1917 s. Qırımda meydanğa ketirilgen Bağçasaray muzeyine yolbaşçılıq yaptı. U. Bodaninskiyniñ itibarı ve iqtidarı sayesinde o, Qırımdaki eñ büyük muzeylerden biri oldı. Bütünittifaq sanat ilimleri akademiyasınıñ korrespondent-azası (1927). U. Bodaninskiy Qırq-Azizler, Eski-Yurt, Eski Qırım, Çufut Qale ve başqa yapılğan arheologik ve etnografik ekspeditsiyalarnıñ reberlerinden ve faal iştirakçilerinden biri edi (1924–1929). Parijdeki Halqara sergide qırımtatarlarnıñ ananeviy turmuş eşyalarını taqdim etti. U. Bodaninskiy qabiliyetli ressam edi. "Ay yarığı gecesi" (1910), "Pionerler" (1930) resimleriniñ, "Qırımtatar bala yırları" kitabı (qırımtatar tilinde) cıltınıñ ve 17 illüstratsiyasınıñ müellifi (1926); Qırımtatar devlet drama teatrında sanalaştırılğan B. Astafyevniñ "Bağçasaray çeşmesi" baletine urba eskizlerini azırladı (1927). Qırımtatar halqınıñ ayatınen bağlı "Аlim", "Yeşil-Ada" (1925–1926) kibi ilk bediiy ve vesiqalı filmlerniñ ressam-müşaviri edi. 1934 s. U.Bodaninskiyni Bağçasaray muzeyi reberliginden çetleteler ve o, Qırımdan ketmege mecbur ola. 1937 s. arman ayında kommunistler onı milletçilikte qabaatlay ve Tbiliside yaqalaylar. 1938 s. mahkeme qararına köre Aqmescitte qurşunlandı.
1918 s. Qırımda, Cermay-Qaşıq köyünde tibbiyet ilimleri doktorı, professor,
virusolog, rabiolog (quturuv hastalığını ögrenüv ve profilaktika etüv saasında mutehassıs)
Midat SELİMOV (13.12.1918–20.12.2001) doğdı.
Quturuv hastalığına qarşı aşılama, gammaglobulin ve antirabik aşılama keşifçisi. Ekinci cian cenkiniñ ve qırımtatar milliy areketiniñ iştirakçisi. Ekinci cian cenki devrinde arbiy cerrah ve gospitalniñ baş ekimi vazifesinde hızmet etti. 1948 s. demobilizatsiyadan soñ Virusologiya institutınıñ aspiranturasına oqumağa kirdi. 1955 s. "Epidemik parotit" kitabını neşir ettirdi. İ. Meçnikov adına İlmiy Tedqiqat İnstitutında gepatit problemasını ögrendi, antirabik gammaglobulin yaratuv üzerinde çalıştı ve neticede onı keşif etti. 1958–1995 ss. Bütündünya Sağlıqnısaqlav Teşkilâtınıñ quturuv hastalığı boyunca eksperti. Rabiologiya (quturuvnı tedaviylev) saasındaki araştırmalar onı dünyaca meşur etti. Quturuvğa qarşı vaktsinalar yaratqan dünyada ilk antirabik laboratoriya açtı. 1967 s. professor unvanına nail oldı. 400-den ziyade ilmiy işleri, 8 monografiyası — şu cümleden bir sıra tillerge tercime etilgen "Quturuv", "Gidrofobiyanı yoq etüv yolları" kibi kitapları neşir etildi. Moskvada ötkerilgen qırımtatar halqınıñ uquqlarını tiklevnen bağlı bütün tedbirlerde faal iştirak etti. Onıñ kitapları dünyanıñ çeşit köşelerinde neşir etildi. Tibbiyet ameliyatına antirabik gammaglobulin ve aşılamalarnıñ qarışıq shemasını işlep çıquv ve tetbiq etüvde iştirak etken dünyaca belli alimlerden biri edi. Moskvada vefat etti.