Boş aynıñ 13
1931 s. Aqmescitte, Qırım, şair, prozaik, jurnalist, qırımtatar bala edebiyatında zemaneviy yönelişniñ temelcisi
Nuzet ÜMEROV (13.11.1931–25.10.2022) doğdı.
1944 s. quralayda qorantasınen beraber Özbekistanğa sürgün etildi. Moskvadaki Edebiyat institutını bitirgen soñ, 1963 s. başlap Almatıdaki "Jazuşı" ("Yazıcı") neşriyatında çalıştı. Qazaqistan SSR Devlet komiteti neşriyatınıñ baş muarriri. SSSR Yazıcılar birliginiñ azası (1968).
1970 s. başlap Özbekistan Yazıcılar birliginde ve Taşkentte A.Navoyiy adına Büyük Akademik Teatrinde çalıştı. 1984 s. "Lenin bayrağı", 2006 s. başlap ise "Yañı dünya" gazetasınñ baş müarriri vazifesinde çalıştı. 1992 s. Qırımğa qayttı. Cenkten soñ ilk qırımtatar "Elifbe" oquv kitabınıñ azırlanmasında iştirâk etti. Qırımtatar edebiyatına bala şairi olaraq kirdi. "Şahtörlar şeerçigi" ilk kitabı 1962 s. basılğan edi. Qazaq, özbek, tatar ve diger tillerden bediiy tercime janrında faal çalıştı. 50-den ziyade şiir, masal, ikâye, povest, oyun, mizah eserleriniñ müellifidir: "Aq altın masalı", "Altıñ urluq" ve ilâhre. Balalar içün "Yıldızçıq-Ziroçka" mecmuasınıñ (qırımtatar ve ukrain tillerinde), 2005 s. Ise "Balalar dünyası" bala gazetasınıñ teşebbüsçisi. Bir qaç film, mültfilm ve yırlarnıñ müellifi. Onıñ bir qaç şiirine bestekâr E. Asanov yır yazdı.
1993 s. başlap Ukraina Yazıcılar birliginiñ azası. Qırım edebiyat akademiyasınıñ akademigi, Ukrainada nam qazanğan jurnalist (2002). Qırımda vefat etti.
1943 s. Ay-Serez köyünde , Qırım, siyasiy ve cemaat erbabı,
milliy areket ve dissident areketiniñ yetekçi iştirakçilerinden biri, aq qorçalayıcı,
sovet zamanınıñ siyasiy mabüsi Mustafa CEMİLEV doğdı. Qırımtatar halqı Meclisiniñ reisi (1991–2013).
Ukrayina halq deputatı (1998–2024). Ukrayina Qaramanı (2023).
1944 s. quralayda M. Cemilevniñ qorantası Özbekistanğa sürgün etildi. 1962 s. Taşkent irrigatsiya ve köy hocalığınıñ melioratsiya müendislik institutına kirdi. Aynı vaqıtta student ve işçiler kirgen "Qırımtatar yaşlar birligi" qanunsız gençler teşkilâtınıñ azası oldı. 1965 s. instituttan çıqarıldı. Esas sebep — qırımtatar gençleri arasında "XIII-XVIII asırlarda Qırımda türk medeniyetiniñ qısqa tarihiy tasviri" adlı elyazmasınıñ tarqalması edi. Onıñ mündericesi KGB hadimleri tarafından "milletçi ve antisovet" olaraq tanıldı. 1966 s. quralayda M. Cemilev siyasiy sebeplerden Sovet ordusında hızmet etmekten vazgeçkeni içün bir buçuq yıl apis cezasına mahküm etildi. 1968 s. Sovet Birliginde insan aqlarını qorçalav teşebbüs grupasınıñ tesisçilerinden biri oldı. M.Cemilevden grupada daa 14 sovet dissidenti bar edi, olarnıñ aman-aman episi apiske alındı. 1966–1967, 1969–1972, 1974–1975, 1975–1976, 1983–1986 ss. apske alınğan edi, 1979–1982 ss. Yaqutistanda bulundı. Umumiy olaraq 15 yıl apshanede yattı ve 303 kün açlıq tuttı.
1987 s. M.Cemilev Bağçasarayğa köçip, qırımtatar milliy areketiniñ Merkeziy teşebbüs grupasınıñ reberi oldı. 1989–1991 ss.— Qırımtatar milliy areketi teşkilâtınıñ reisi edi. 1991–2013 ss. — Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi.
1998 senesinden başlap altı çağırış devamında Ukraina halq deputatı, onlarnen qanun leyhalarınıñ müellifi ve müelliflerinden biridir. Qırım işğali vaqtında Cemilev Ukraina sıñırlarınıñ bozulmasını qanundan tış tanımaq tarafdarı oldı.
2014 s. arman ayınnıñ 20-nden 2019 s. quralaynıñ 18-ne qadar Ukraina Prezidentiniñ qırımtatar halqınıñ işleri boyunca vekili edi. 2011 s. başında M. Cemilev barış saasında Nobel mukâfatına namzet kösterildi. 2014 s. çeçekniñ 22-nde Rusiye akimiyeti oña 5 yılğa Rusiyege ve Qırımğa kirmesini yasaq etti, 2019 s. sabannıñ 5-nde ise kiriş yasağı daa 15 yılğa uzatıldı.
1912 s. Köstence şeerinde (Romaniya) qırımtatar asıllı yazıcı
İsmail ZİYADİN (13.11.1912–03.05.1996) doğdı.
O latin elifbesini qırımtatar tiliniñ mahsus ihtiyaclarına uyğunlaştırğanı ile belli.
Romaniyada latin urufatında qırımtatar tiliniñ ilk derslikleriniñ müellifi.
1938 s. fikirdeşlerinen beraber Memet Niyaziy adına cemiyet qurdı. 1940 s. qırımtatar şive tilinde latin urufatında "Çora-Batır" adlı pyesa yazdı. 1948–1956 ss. Romaniyada qırımtatar tili ve edebiyatınıñ inkişafı üzerinde çalıştı. Şiirler, ikâyeler ve romen tilinden tercimeler derc etti. Qırımtatar talebeleri içün elifbe azırlamaq maqsadında Tasil nazirligi tarafından teşkil etilgen Romaniya akademiyası eyetiniñ azası. 1956–1960 ss. "Oquv kitabı", "Sarf" kitaplarını neşir etti, "Romen-Tatar", "Tatar-Romen" luğatlarınıñ baş muarriri edi. 1992 s. Romaniyada "Töy" cıyıntığı, "Renkler" kitabı çıqtı. Bu kitapqa İ. Ziyadinniñ "Tüşünce", "Pencere", "Tavşan ve kirpi" ve diger şiirleri kirdi. Buharestte vefat etti.