Boş aynıñ 1
1772 s. Qarasuvbazarda Qırım Hanlığı ve Rusiye İmperiyası arasında
iç añlaşma imzalandı.
1772 s. ilk küzniñ 19-nda V. Dolgorukovnıñ emri ile Qırımda qırımtatarlarnıñ genotsidi yapıldı: kütleviy atıp öldürüvler ile köylerniñ yaqılması oldı. Qırım hanı II Sahib Geray, Rusiye tarafından vatandaşlarğa qarşı yapılğan terornı toqtatmaq içün işğalcilernen muzakerelerge çıqıp, iç añlaşmanı imzalamağa mecbur oldı. Qarasuvbazarda Aq-Qaya yaylasında beyler ve mırzalar toplaştı. Aslında, toplarnıñ tübünde olar öz imzalarını Qırım Hanlığı ve Rusiye İmperiyası arasında "birlik, dostluq ve itibar" añlaşmasına qoydılar. Vesiqağa binaen, han Osmanlı Devleti ile ittifaqnı bozmağa ve Rusiye ordusı tarafından zapt etilgen Yeni-Qale qalesi, Keriç şeeri ve Aqyar köylerini teslim etmege razı oldı. Şartlar, o vaqıt Qırım hanlığınıñ esas qısmı ile beraber topraqlarınıñ büyük qısmını zapt etken Rusiye tarafından qoyulğan edi.
1888 s. Kökközde (Qırım) ressam-grafik, Stalin basqılarınıñ qurbanı
Abdulla LÂTİFZADE (01.11.1888–15.09.1955) doğdı.
O, 1917 s. Kökköz köyündeki müzeyge çevirilgen F. Yusupov sarayınıñ bezetilüvinde iştirâk etti (şimdi Bağçasaray tarihiymedeniy qoruğınıñ filialı). 1921-1924 ss. bu müzeyniñ nezaretçisi. Saylav aqqından marum etildi, soñra 1930 s. kiçik qış ayınıñ 24-nde sovetlerge qarşı faaliyette qabaatlanıp apske alındı, 10 yılğa üküm etildi. Ekinci kere 1936 s. kiçik qış ayında beş yılğa apske alındı. 1944 s. saqatlığanı sebebinden azatlıqqa çıqarıldı. O vaqıttan başlap saqatlar cemiyetinde çalıştı, Harkiv vilâyetiniñ Lozova şeerinde yaşadı. Onıñ milliy urba kiygen qızlar, şeer manzaraları, kostüm eskizleri resimleriniñ qarabeyaz fotoresimleri saqlanğan. O Lozova şeerinde vefat etti. 1993 s. ilk küz ayınıñ 26-sında aqlandı.
1921 senesi Hayto köyünde (Qırım) pedagog, yazıcı, Ekinci cian cenkiniñ iştirakçisi
Mesfer İSLÂMOV (01.11.1921–2005) doğdı.
1939 s. arbiy-deñiz flotuna hızmetke çağırıldı. Cenk sebebinden hızmeti doquz yıl devam etti. Odesa ve Aqyarnıñ mudafaasında iştirak etti. Sürgün etilgen qorantasını Özbekistanda taptı. Daa soñra qorantasınen Abhaziyağa köçti, ada 45 yıldan ziyade mektepte ocalıq yaptı ve tarih derslerini berdi, nam qazanğan oca unvanını aldı. "Ateşli kök tübünde", "Cesürler sülâesi", "Yetimniñ hatırlavları" kitaplarınıñ müellifi. "Lenin bayrağı" gazetiniñ Suhumi şeerinde nevbetten tış muhbiri. 1990 ss. başında Vatanına qayttı, ayatınıñ soñki yıllarını maarifçilik işine bağışladı. 2005 s. Aqmescitte vefat etti.
1941 s. Gitler ordusı Qırımğa kirdi.
1941 s. orta küzniñ soñunda, 11-inci ordu komandanı Erih fon Manşteynniñ yolbaşçılığında alman ordusı, Or boynundaki sovet ordusınıñ mudafaasın yırtıp, boşnıñ 1-nde yarımadağa kirdi. Sovet ordusı yeñildi, tek 100 biñge yaqın askeri esirge alındı. Altı alman-romen diviziyası ilk küz ve boş ayları arasında yapılğan uruşlarda sovet ordusınıñ 16 diviziyasını yoq ettiler ve çekilüv vaqtında terk etilgen duşmannıñ ağır tehnikasını zapt ettiler. Aynı şu künü alman-romen orduları Aqmescitke kirdi.
1952 s. Özbekistanda yırcı (lirik bariton), Ukrayina halq artisti
Femiy MUSTAFAYEV doğdı.
On beş yaşında ana-babasınen Qırımğa köçmege tırıştı, amma anababasına vatanında yaşamağa izin bermediler, şunıñ içün 1967 s. Herson vilâyetiniñ Novooleksiyivka qasabasına yerleştiler. Kıyiv konservatoriyasını bitirgen soñ opereta teatrinde, Ukrayina devlet çalğı ve estrada-simfonik orkestrlerinde, konservatoriyanıñ opera studiyasında çalıştı. ABD ve Avropada "Kıyiv" simfonik orkestri ve yır taqımı ile turlarda bulundı. Oleksandr Bilaşnıñ soñki 12 vokal eserini, şu cümleden, Oksana Lıhovıdnıñ şiirine simfonik orkestr ile ses içün "Muzıkağa dua"nı yazıp aldı. "Ta ne odnakovo menі" sanat leyhasınıñ müellifi. Milliy medeniyet ve sanat idarecileri akademiyasınıñ professorı, Ğrığoriy Skovoroda adına Halqara edebiyat ve sanat mukâfatınıñ laureatı (2013).
1990 s. ŞSCB Yuqarı Şurasınıñ Milletler Şurası, "Qırımtatarlarnıñ Qırım vilâyetine qaytması ile bağlı birinci nevbet tedbirleriniñ keçirilmesi aqqında" N 1771-1 qararını qabul etti.
Qararda SSSR ve ittifaqdaş cumhuriyetlerniñ qırımtatarlarnıñ Qırım vilâyetine qaytmasınen bağlı bütün nazirlik ve müessiselerine 1990 senesiniñ soñuna qadar qırımtatarlarnı qaytaruv devlet programmasını azırlav, Qırım vilâyet Şurası ve vilâyetniñ yerli Şuraları ise "yaşayış evleri qurulması içün topraq arsalarınıñ ayırılmasını devam etmek, qayd etüv, iş yerleriniñ teşkil etilmesi ve berilmesi meselelerini çezmek, qırımtatar halqınıñ milliy-medeniy ihtiyaclarını qanaatlendirüv içün şaraitler yaratmaq" avale etildi.
1958 s. Angren şeerinde, Özbekistan, şair ve jurnalist
Lilâ BUCUROVA doğdı.
1989 s. ilk şiirler cıyıntığını "Satın alınmağan bilet" ve soñra "Keri qaytqan soñ" cıyıntığını neşir etti.
Qırımğa 1989 s. köçti. II Qurultay (1991) ve Qırım Yuqarı Şurasınıñ delegatı (1994–1998). Eki kere Meclis azası edi. "Avdet" gazetiniñ baş muarriri (1991–1997), "Qırım" Devlet teleradiokompaniyasınıñ muarriri (1991–2011). Şöyle muellif programmalarını alıp bardı: "Ana-Yurt", "Telükeli mıntaqa", "Baş muarrir". 2004-2014 ss. "Perşa krımska" gazetiniñ baş muarriri, 1992–2009 ss. "STB" telekanalınıñ mühbiri, 1992 senesinden "France Press" agentliginiñ mühbiri. Qırım serbest jurnalistler birliginiñ reisi (1997 senesinden). ATR telekanalınıñ haber siyaseti baş müdiriniñ muavini, "Gravitatsiya" siyasiy-içtimaiy teleşousınıñ müellifi (2012-2015). 2015 s. arman ayından başlap QaraDeniz production prodakşin studiyasınıñ müdir muavini. Er yıl keçirilgen Canlı ses bala istidat yarışınıñ teşkilâtçılarından biri. 2016 s. "Bizim balalar" cemaat areketiniñ tesisçilerine qoşuldı. Bir sıra mukâfatlarğa saiptir: eki şiirler cıyıntığı ve bir sıra publitsistik maqaleleri içün İsmail Gasprinskiy mukâfatınıñ laureatı (1992), Vasıl Stus mukâfatınıñ laureatı (2001), Ukrayinada nam qazanğan jurnalist (2005), "Yararlıq içün" III derece nişan saibi (2015), "Keyfiyetli regional media leyhası içün" kategoriyasında — Crimean Tatars mediası — "Jurnalistikanıñ yüksek standartları" mukâfatı (Ukrayina, 2018).