Orta küznıñ 14
1886 s. Qırımda, Bağçasaray ş. jurnalist, içtimaiy ve siyasiy erbap
Şefiqa GASPRİNSKAYA (14.10.1886–31.08.1975) doğdı.
Belli qırımtatar maarifçisi İsmail Gaprinskiyniñ qızı. İlk sanı 1906 s. saban ayınıñ 3-inde dünya yüzü körgen "Alem-i nisvan" — qadınlar mecmuasınıñ baş müarriri. 1919–1920 ss. Azerbaycan milliy ükümetiniñ baş naziri Yusuf Nasipbeyliniñ ömür arqadaşı. 1917 s. quralay ayında Qırım delegatsiyasınıñ terkibide Moskvada olıp keçken I Bütünrusiye müsülman syezdinde iştirak etti, onıñ reberlik organına kirdi. 1917 s. çiçek ayında Bağçasarayda ötkerilgen qadınlar mitinginde şeer qadınlar musulman komitetiniñ reisi etip saylandı. Qırımtatar halqı I Qurultayınıñ vekili. Aqmescitte açılğan qadınlar ocalar oquv yurtunıñ ("Dar-ül-müallimin") müdiri. Qurultay ükümeti dağıtılğan soñ Ş.Gasprinskaya qorantasınen Bakuğa köçe. Azerbaycan milliy devletiniñ devrim neticesinde yıqılması, ömür arqadaşınıñ qurşunlanmasından söñ balalarınen beraber Türkiyege icret etti. İstanbulda yaşadı, bala eviniñ müdiri olıp çalıştı. İcretteki qırımtatar içtimaiy ayatında faal iştirak etti, hayriye işinen oğraştı. 1930 s. İstanbulda «Qırımtatar qadınları birligi»ni teşkil etti ve yetekçilik yaptı. İstanbulda vefat etti.
1901 s. Bağçasarayda qırımtatar milliy teatr evi açıldı.
Teatr eviniñ esasçıları — mütefekkir İsmail Gasprinskiy ve şeer golovası Mustafa mırza Davidoviç edi. Teatrda ilk kere N. Kemalnıñ "Zavallı bala", S.Ozenbaşlınıñ "Olacağa çare olmaz", Molyerniñ "Mecburen ekim" pyesaları oynaldı.
1905–1908 ss. teatrda "Nadirşah", "Şeyh Sanan", "Alim Azamat oğlu" kibi tarihiy dramalar sanalaştırıldı. Teatrnıñ maqsadı qadınlarnı icatqa celp etmek edi, çünki 1914 s. qadar qadın rollerini esasen erkekler oynay edi. Merziye Solpuday milliy teatrda ilk kere sanağa çıqqan qırımtatar qızı edi (1906). Ondan soñ A.Tayganskaya, F.Şirinskaya, E.Çelebiyeva kibi qırımtatar qadınları sanağa çıqqan edi. 1917 s. Aqmescitte "Yeşil ada" adlı qadın gruppası teşkil etildi (rejissyorları А.Bolatukova ve A. Tayganskaya).
1917 s. orta küz ayınıñ 14-15 künleri Aqmescitte Qırımtatar halqınıñ Qurultayını çağıruv aqqında qarar qabul etilgen edi.
Ekinci Bütünqırım syezdinde Qurultaynı ötkerüv tertibi aqqında qanun ve "Milliy Fırqa"nıñ programması tasdiqlandı. Fırqanıñ negizi Müsülman komitetiniñ yetekçilerinden ibaret edi.
1918 s. Aqmescitte S. Qırımnıñ faal yardımıenen Tavriya unıversiteti açılğan edi.
Universitetniñ teşkil etilmesinde ve inkişafında qırımtatar ziyalıları, şü cümleden korenizatsiya siyaseti neticesinde şarq fakültetiniñ vucutqa ketirilmesinde faal iştirak ettiler. Bu fakültetniñ professor-ocaları erkyanına A.Aqçoqraqlı, İ.Lömanov, A.Odabaş kirgen edi. Türk tilleri kabinetine B.Çoban-zade müdirlik yapqan edi. Fakültet ekinci basqıçlı qırımtatar milliy mekteplerinde çalışmağa iqtidarı olğan ocalar azırlay edi.