Orta küznıñ 1
1911 s. Türkiyeniñ Bursa ş. siyasiy erbap, edebiyatşınas,
qırımtatar medeniyetiniñ tedqiqatçısı İsmail OTAR (01.10.1909–28.10.2005) doğdı.
Gençlik devrinden babasınıñ tesiri altında Qırım tarihınen meraqlanmağa başlay. 1930 s. Cafer Seydamet ve Müstecip Ülküsalnen tanış ola ve Romanyada neşir etilgen Emel mecmüasınıñ Türkiyedeki temsilcisi ola. 1962–1977 ss. İ. Otar mecmuanı Türkyede neşir ettire. Emel Fondunıñ tesisçilerinden biri ve onıñ birinci prezidentı oldı (1986–1988). Qırımtatar şairi ve alimi Bekir Çoban-zade aqqında kitap yazdı. Belli qırımtatar yazıcılarınıñ eserlerini zemaneviy türk tiline tercime etti. Osman Aqçoqraqlınıñ "Qırımda Tatar tamgaları", Amet Ozenbaşlınıñ "Çarlik Hakimiyetinde Kırım Faciasi, yahut Tatar Hicretleri" kibi kitaplar bular cümlesindendir. Şair olaraq da belli. Eñ meşur şiirlerinden biri — "Çibörek"tir (1938). Türkiyedeki Qırım Türk Kültür Derneğiniñ esasçılarından biri (1952). Vefatından soñ Qırımnıñ tarihınen bağlı büyük sayıda kitap ve vesiqalar İstanbuldaki kitaphanelerden birine berildi. İstanbulda vefat etti.
1939 s. Qırımda, Yalta ş. şair, milliy areket iştirakçisi,
siyasiy mabus Lenur İBRAİMOV (01.10.1939–12.03.1986) doğdı.
Babası — Vaap İbraimov, anası — Polina Romanovskaya. SSSR Yuqarı Şurasınıñ 1967 s. Ilk küz ayınıñ 5-inde çıqqan fermanından soñ qırımtatar meselesinen meraqlanıp başlay. Bu devirde onıñ "Tarih", "Qırım yolları", "1967 senesiniñ Fermanına dair", "Amet-han Sultanğa" kibi eserleri neşir etilgen edi. 60-ıncı senelerde milliy areketke qoşuldı. Qırımğa kele, akimiyetniñ qırımtatarlarnı yarımadada yazılmalarını red etken faktlarnı qayd ete, haber bülletenleri içün malümatlar azırlay. L. İbraimovnıñ evi faallerniñ ştabına çevirile. Pasportı boyunca Leonid Romanovskiy olğan Lenur İbraimov adını ve milletini deñiştirmek içün vesiqalarını teslim ete. Bu sebepten KGB tarafından taqip etile.
1968 s. onıñ evinde tintüv ötkereler, bütün vesiqalarnı, elyazmalarnı alıp keteler. 1971 s. Lenur İbraimovnı yaqalaylar ve Taşkent şeerine yollaylar. Bu yerde eki seneni lagerde ötkere. 1973 s. Qırımğa qayta, şiirler yazmağa devam ete. Taqip eteler, basqı yapalar, işke almaylar. Qırımda vefat ete.
1992 s. Aluşta civarındaki Krasnıy Ray qasabasında
Qırım akimiyeti qırımtatar halqına yağma yaptı.
Qırım akimiyeti qırımtatarlarnıñ avdet ceryanını çanalatmağa ve olarnıñ Aluşta ve civarındaki köylerde yerleşmesine yol bermemege areket etti. 1992 s. repatriantlarğa ev qurucılığı içün 370 arsa ayırmaları kerek edi, amma olğanı olacaq 80 arsa berildi. Bu al qırımtatarlarnı Krasnıy Ray köyünde şeftali bağçası qarşısında piket yerleştirmege mecbur etti.
1992 s. orta küz ayınıñ 1-inde Qırım militsiyasınıñ mahsus tayinlengen bölügi repatriantlarnıñ lagerine silâlı ücüm yapa, piketniñ bütün iştirakçilerini kötekley (dört adam ağır cerahetlernen hastahanege tüşe). 26 adam yaqalana. 1992 s. orta küz ayınıñ 5–6 künleri qırımtatarlar Aqmescitte akimiyetniñ zorbalığına qarşı kütleviy narazılıq aktsiyasını ötkereler. Bu aktsiyalarnıñ esas maqsadı — yağma teşkilâtçılarını cinaiy cevapkârlıqqa çekmek ve 26 reineniñ azatlıqqa çıqarılmasına irişmek edi.
Ukrayina qoruyıcıları Künü