Qara qışnıñ 23

1711 s. "Qırım devleti ve Zaporijya ordusı arasında ebediy dostluq, qardaşlıq ve ayırılmaz arbiy ittifaq añlaşması" imzalandı.

Bu, Pılıp Orlıknıñ icretteki ükümeti tarafından temsil etilgen Getmanat ile Qırım Hanlığı arasında Latin tilinde yazılğan añlaşma edi. Añlaşmanıñ kiriş bölüginde devletler arasındaki "qardaşlıqnıñ" 1648 s. Hmelnitskiy ve İslâm III Geray zamanlarındaki tarihiy tamırları hatırlatılğan edi. Añlaşma qatiyen Rusiyege qarşı edi. 1711 s. qara qış ayınıñ soñunda ukrayin-qırımtatar-leh ortaq quvetleri Sağ yalısındaki Ukrayinanı ruslardan qurtarmaq içün, o tarafqa yol aldılar. Añlaşmanı Mıkola Hanenko tarafından 18-nci asırda yapılğan kopiyasından 1847 s. Osıp Bodânskiy ilk kere derc etken edi. Añlaşmanıñ kopiyaları Frenkistan Tışqı işler nazirliginiñ arhivlerinde saqlanmaqtadır.

1905 s. Qırımdaki Bağçasaray şeerinde alim, türkşınas, oca, tilşınas, ilk qırımtatar luğatlarnıñ müellifi
Üseyin KÜRKÇİ (23.01.1905–22.11.1996) doğdı. Stalin zulumınıñ qurbanı.

20-nci yıllarda Baku pedagogika institutınıñ tarih ve edebiyat fakültetinde oqup, anda akademikler Bartold ve Çoban-zade, professorlar İkmet ve Gubaydulinniñ derslerine qatnadı. 1934 s. dissertatsiyasını  qorçalağan soñ, Qırım pedagogika institutında ve Qırımtatar tili ve edebiyatı ilmiy-araştıruv institutında çalıştı. 5500 qadar qırımtatar aytımlarını toplağan "Qırımtatarca-rusça frazeologik uyğundaşlar luğatınıñ" tertip eticisidir. Müellifiniñ ölüminden soñ, luğat belli tilşınas A. Emirovanıñ muarrirligi altında 2011 s. neşir etildi. 1937 s. "inqilâpqa qarşı faaliyet" manaçığı ile cezalavğa oğratıldı. Sovet lagerlerinde doquz buçuq yıl keçirdi. 1946 s. azat etilgen soñ, Özbekistanğa kelip çıqtı. 1949 s. kene yaqalandı ve sovet GULAGında altı yıl keçirdi. Sürgünlik ve cezalavlar alimniñ ilmiy faaliyetini toqtattı. 1996 s. boş aynıñ 22-de Özbekistandaki Ferğana vilâyetiniñ Marğılan şeerinde vefat etti.