Qara qışnıñ 12
1860 s. Qırımdaki Bağçasaray şeerinde oca, çalğıcı, halq yırlarınıñ icra eticisi
Mamut REFATOV (12.01.1860–1940) doğdı. Stalin zulumınıñ qurbanı.
İsmail Gaspıralı tarafından işlep çıqarılğan sesli ögretüv usulını mekteplerde amelge keçire edi. 1890 s. Bağçasarayda yañı usul mektepni açtı ve qırımtatar tilinde ders bermege başladı. Qırımda ocalardan ilki olaraq, qız ve oğlan talebeleriniñ beraber tasil almalarına imkân yarattı (1910). Mektepte 36 yıllıq faaliyeti neticesinde 743 talebeni mezun etti. 1925 s. "Halq ocası" unvanına nail oldı. Saz ve santır çaluvda usta edi. Qırımtatar halqınıñ belli medeniy erbaplarınıñ babasıdır. (Üyken oğlu Midat — nesirci, terciman, folklorcı, inqilâpçı, vrangelciler tarafından öldürilgen edi; Asan ile Reşat — belli muzıkacılar, bestekârlar, 1937–1938 s. Stalin repressiyalarınıñ qurbanlarıdır. Qızı Ayşe özüni tibbiyetke bağışladı). Pan-Türk milletçi teşkilâtınen alâqası olğanında qabaatlanıp, 1938 s. apis etildi. Qurşun cezasına mahküm etildi. Ğayrıresmiy malümatqa köre, 1940 s. Özbekistanda Kermen (şimdiki Navoyi ş.) civarlarındaki lagerde vefat etti.
Ukrayinada Ukraiynalı siyasiy mabüsler künü qayd etile.
Bu ananeni 1975 s. ukrayinalı siyasetçi, cemaat erbabı, Ukrayina halq deputatı Vâçeclav Çornovil başlattı. O, rejimniñ basqı ve cezalavlarına qarşı çıqmağa çağırdı. Eñ azimkâr ukrayinalılar siyasiy mabüslerge qol tutmaq içün er yıl teşkil etilgen bir künlik açlıqqa qoşula, başqa vatandaşlar ise çeşit türlü tematik tedbirler keçire. Qayd etilmesiniñ sebebi, başta sovet totalitarizminiñ Ukrayina aydınlarına basqısı, şimdi ise Rusiye rejiminiñ Ukrayina vatandaşlarına qarşı tecavuzıdır. 2014 s. Rusiyeniñ Ukrayinağa qarşı tecavuzı yüz bergen soñ, Qırımda ve Ukrayinanıñ şarqında ukrayinalılarğa ve qırımtatarlarğa qarşı aqiqiy terror başlatıldı.
2024 s. qara qış ayı itibarınen işğalci akimiyet eñ az 186 Ukrayina vatandaşını, olarnıñ arasında 150 qırımtatarnı, şu cümleden Nariman Celâlnı, ağa-qardaş Asan ve Aziz Ahtemovlarnı, Leniye Umerovanı ve digerlerni qanunsız şekilde apishanelerde bulundıra.